Acil Tıp Uzmanları (ATU), sağlık sisteminde hayat kurtarma ve anlık tıbbi müdahaleler konusunda kritik bir rol oynamaktadır. ATU’ların, uzun çalışma saatleri, yüksek hasta yoğunluğu, işleyişteki problemler, hastanelerdeki birçok bakımın acil tıp kliniklerince yapılması nedeniyle fiziksel ile duygusal açıdan zorlayıcı koşullar altında görev yapmaktadır. Ne yazık ki ülkemizde acil olsa da olmasa da acile gelen hastalardan katkı payı alınmaması ve basamak fark etmeksizin elini kolunu sallayan hastaların acile yeşil alan olarak giriş yapması da problemleri arttırmaktadır. Acillerde YEŞİL ALAN denilen bir alan mevcut olup, birçok problem burada acil olmayan hastalar tarafından çıkarılmaktadır. Ülkemizde yanlış uygulanana ATU kadroları, eğitim açısından yetersiz klinikler, alanda suya atılarak çalıştırılan acil tıp asistanları yetersiz ve güvenli olmayan çalışma koşulları da bu problemlerin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Yönetimlerce de çoğunluk olan mutlu hasta, azınlık olan sağlık çalışanlarına tercih edilince işler Arap saçına dönmektedir.
Acil tıp uzmanlarının bu zorlu çalışma koşulları, zamanla tükenmişlik sendromuna yol açabilmektedir. Tükenmişlik sendromu, yalnızca bireylerin meslek hayatını değil, kişisel yaşamlarını ve genel sağlığını da olumsuz etkileyen bir durumdur. Sağlık sektöründe, özellikle ATU’lar arasında bu sendrom oldukça yaygın bir sorundur. Çalışmalar, acil servislerde görev yapan hekimlerin yüksek oranda tükenmişlik belirtileri gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu yazıda, tükenmişlik sendromunun ATU’larda neden bu kadar yaygın olduğunu, etkilerini ve bu sorunun önlenmesi için yapılabilecekleri detaylı bir şekilde ele alacağız.
Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri
Tükenmişlik sendromu, bireyin iş yaşamı ile ilgili fiziksel ve duygusal tükenmişlik yaşamasının yanı sıra, kişisel yaşamını da olumsuz yönde etkileyen bir durumdur. Tükenmişlik sendromunun ana belirtileri genellikle üç ana kategoride incelenir:
- Duygusal Tükenme: ATU için en yaygın belirti, sürekli bir yorgunluk hissi, motivasyon kaybı, enerji düşüklüğü ve işyerine karşı isteksizliktir. Uzun çalışma saatleri ve psikolojik baskılar bu duygusal tükenmişliği artırabilir. Duygusal tükenme, zamanla hasta bakım kalitesinin de düşmesine yol açabilir.
- Duyarsızlaşma: Hekimler, hastalarına karşı empati kaybı yaşayabilir ve onlara karşı duygusal olarak mesafeli hale gelebilirler. Acil tıp uzmanlarının doğrudan insan hayatı ile ilgilenmesi, bu duyarsızlaşma durumunun daha tehlikeli hale gelmesine yol açabilir, çünkü empati kaybı, hatalı tıbbi kararların alınmasına neden olabilir.
- Kişisel Başarıda Azalma: Mesleki tatminin kaybolması, özgüven eksikliği ve işten soğuma tükenmişlik sendromunun diğer önemli belirtileridir. Bu durum, uzun süreli tükenmişlik yaşayan bir hekimde, işyerindeki verimliliği ve kişisel tatmini olumsuz yönde etkileyebilir.
Tükenmişliğin Nedenleri
Acil tıp uzmanlarında tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasının birçok nedeni bulunmaktadır. Bunlar arasında iş yükü, çevresel faktörler ve psikolojik zorluklar başta gelmektedir:
- Yoğun Çalışma Saatleri ve Sürekli Nöbetler: Acil tıp uzmanları, sıklıkla uzun saatler ve düzensiz nöbetler ile çalışmaktadır. Bu durum, fizyolojik ve psikolojik yorgunluğu artırır. Uzun nöbetler, uykusuzluk ve sürekli stres ile birleşerek tükenmişliğe zemin hazırlar.
- Yüksek Hasta Yoğunluğu: Acil servisler, her gün yüzlerce hasta ile karşılaşan yoğun ve stresli ortamlardır. Bu ortamda çalışan hekimler, sürekli bir baskı altında çalışmak zorunda kalır. Hasta yoğunluğunun yüksek olması, her hastaya yeterince zaman ayırmayı zorlaştırır ve bu durum tükenmişliği pekiştirir.
- Travmatik Olaylarla Karşılaşma: Acil tıp uzmanları, kazalar, ani ölümler, travmatik yaralanmalar ve kritik hastalarla sürekli karşılaşmaktadır. Bu tür olaylar, hekimlerin psikolojik sağlığını etkileyebilir. Travmaların birikmesi, psikolojik tükenmişliği derinleştirir.
- Yönetimsel Destek Eksikliği: Kurumsal ve yönetimsel desteğin yetersiz olması ATU’ların yalnızlık ve yalnızca bireysel olarak sorunları çözme sorumluluğu hissetmelerine neden olabilir. Yönetim desteği eksikliği, hekimlerin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda duygusal olarak da tükenmesine yol açar.
- Maddi Kaygılar: Acil tıp uzmanlarının, uzun çalışma saatleri ve yoğun iş yükü karşısında aldıkları maaşlar ve sosyal haklar, genellikle yeterli gelmemektedir. Maddi yetersizlikler, iş tatmini ve motivasyonu düşürerek tükenmişlik sendromunun daha hızlı gelişmesine neden olabilir.
Tükenmişlik Sendromunun Etkileri
Tükenmişlik sendromunun etkileri yalnızca bireysel düzeyde değil, toplumsal ve kurumsal düzeyde de hissedilmektedir. İşte bu etkilerden bazıları:
- Hasta Bakım Kalitesinin Düşmesi: Tükenmişlik sendromu yaşayan bir hekim, hastalarına gereken özeni gösteremeyebilir, bu da hasta bakım kalitesinin düşmesine yol açar. Tükenmişlik, hatalı tıbbi kararlar, daha az dikkatli tedavi ve empati eksikliğine neden olabilir.
- Artan Hata Riski: Uzun süreli tükenmişlik, bilişsel işlevlerde düşüşe neden olabilir. Bu durum, hekimlerin doğru kararlar vermesini engelleyebilir ve dolayısıyla hata yapma riskini artırır. Acil tıp gibi yüksek riskli bir alanda bu, büyük sonuçlar doğurabilir.
- Fiziksel Sağlık Sorunları: Tükenmişlik sendromu, sağlık çalışanlarının fiziksel sağlığını da etkileyebilir. Uzun çalışma saatleri, düzensiz uyku ve stresin etkisiyle baş ağrıları, sindirim problemleri, uykusuzluk ve kardiyovasküler hastalıklar gibi sağlık sorunları daha yaygın hale gelir.
- İş Memnuniyetinin Düşmesi: Tükenmişlik, hekimlerin işlerinden aldıkları tatmini kaybetmelerine neden olur. Bu da hastane içindeki genel moralin ve verimliliğin düşmesine yol açar.
Önleme ve Başa Çıkma Yöntemleri
Tükenmişlik sendromunu önlemek için hem bireysel hem de kurumsal düzeyde çeşitli stratejiler uygulanabilir. İşte bazı çözüm önerileri:
- Çalışma Saatlerinin Düzenlenmesi: Acil tıp uzmanlarının düzenli dinlenme sürelerine sahip olmaları için çalışma saatleri optimize edilmelidir. Düzenli tatil ve dinlenme periyotları, tükenmişliğin önlenmesinde önemli bir adımdır.
- Psikolojik Destek Mekanizmalarının Kurulması: Hekimlerin stresle başa çıkabilmesi için psikolojik destek mekanizmaları kurulmalıdır. Stres yönetimi, zaman yönetimi ve psikolojik danışmanlık hizmetlerine kolay erişim sağlanmalıdır.
- Destekleyici İş Ortamı: Kurum içi iletişimin güçlendirilmesi, ekip çalışmasına dayalı bir ortamın oluşturulması ve yöneticilerin hekimlere sürekli moral desteği sunması, tükenmişlik sendromunun önlenmesine yardımcı olabilir.
- Maddi İyileştirmeler: Hekimlerin maaşları ve sosyal hakları, mesleklerinin gerektirdiği zorluklara ve yükümlülüklere uygun olarak iyileştirilmelidir. Maddi güvence, hekimlerin motivasyonunu artırabilir.
- Kişisel Bakım ve Sağlık: Hekimlerin düzenli egzersiz yapmaları, yeterli uyku almaları ve sağlıklı beslenmeleri teşvik edilmelidir. Kişisel bakım, tükenmişliğin önlenmesinde en önemli faktörlerden biridir.
Son söz
Acil tıp uzmanları, sağlık sisteminin temel taşlarındandır. Ancak onların fiziksel ve zihinsel sağlığı, toplum sağlığını doğrudan etkileyen bir faktördür. Tükenmişlik sendromu göz ardı edildiğinde, hem bireylerin hem de sağlık hizmetlerinin geleceği tehdit altına girer. Bu nedenle, ATU’ların tükenmişlik sendromu ile mücadele etmesi için daha fazla farkındalık yaratılmalı, destek mekanizmaları güçlendirilmelidir. Sağlıklı hekimler, sağlıklı toplumlar anlamına gelir
Ahmet YILMAZ
YAZARSite Kurucusu. Maceraperest acil tıpçı
