iyanoz, dokularda oksijenin yetersizliğini gösteren ve acil serviste dikkatle değerlendirilmesi gereken kritik bir klinik bulgudur. Ciltte ve mukozalarda mavimsi renk değişimiyle kendini gösteren siyanoz, periferik ve santral olarak iki ana gruba ayrılır. Bu ayrım, hızlı tanı koyma ve uygun müdahale için büyük önem taşır.
❄️ Periferik Siyanoz: COLD Kısaltması ile Hatırla
Periferik siyanoz, oksijenlenmiş kanın dokuya yeterince ulaşamamasıyla gelişir. Genellikle ekstremitelerde belirgindir ve soğukluk hissi ile birliktedir.
🧠 COLD akronimi ile nedenleri akılda tutmak kolay:
-
C – Cold (Soğuk): Soğuk havaya maruziyet
-
O – Obstrüksiyon:
-
Derin ven trombozu (DVT)
-
Periferik arter hastalığı
-
Raynaud hastalığı
-
-
L – Sol ventrikül yetmezliği (LVF) ve şok
-
D – Decreased Cardiac Output (Azalmış kalp debisi)
Bu durumlarda ekstremiteler genellikle soğuk ve soluktur, nabızlar zayıflayabilir.
🩺 Santral Siyanoz: PALMS Kısaltması ile Hatırla
Santral siyanoz, arteriyel kanda oksijenin ciddi şekilde düşmesiyle oluşur. Dil, dudak ve mukozalarda belirgindir. Acil müdahale gerektiren sistemik bir sorunun göstergesidir.
🌿 PALMS akronimi size rehberlik etsin:
-
P – Polycythemia (Polisitemi)
-
A – Altitude (Yüksek irtifa)
-
L – Lung disease (Akciğer hastalıkları)
-
M – Sulf-methemoglobinemia (Sülfü-methemoglobinemi)
-
S – Shunt (Şant)
Santral siyanozda oksijen desteğiyle klinik yanıt gözlenmeli, aksi halde daha ileri nedenler araştırılmalıdır.
🚨 Neden Önemli?
Acil serviste siyanozla gelen bir hastada nedenin periferik mi santral mi olduğunu hızlı ayırt etmek, tanı ve tedavi açısından kritik rol oynar. Bu kısaltmalar, yoğun vakalar arasında doğru karar vermenizi kolaylaştırır.
Unutma: Santral siyanoz acildir; periferik siyanoz ise sıklıkla lokalize dolaşım problemleriyle ilişkilidir.
🧠 Pratik ipucu: Oksijen tedavisine rağmen devam eden siyanoz varsa santral nedenleri dışlamadan hastayı taburcu etmeyin.
Ahmet YILMAZ
YAZARSite Kurucusu. Maceraperest acil tıpçı
